Το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Λεϊσμανιάσεων λειτουργεί από 1986 και σκοπός του είναι η επιτήρηση της λεϊσμανίασης, μιας σημαντικής ανθρωποζωονόσου που προκαλείται από το πρωτόζωo του γένους Leishmania και κατατάσσεται μόλις δεύτερη από τον ΠΟΥ μετά την ελονοσία, σε έτη ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία (DALYs). Η λεϊσμανίαση, εξαπλώνεται κατά την διάρκεια γεύματος αίματος από μολυσμένες σκνίπες (δίπτερα του γένους Phlebotomus στον Παλαιό Κόσμο), ενώ ζώα όπως ο σκύλος, ο λύκος, και τα τρωκτικά αποτελούν τη φυσική δεξαμενή του παρασίτου. H λεϊσμανίαση είναι ενδημική στη χώρα μας, και εμφανίζεται κυρίως ως σπλαγχνική ή ως δερματική, ενώ μέχρι σήμερα τα είδη παρασίτων Leishmania infantum και Leishmania tropica, είναι υπεύθυνα για τις μορφές αυτές. Την ίδια στιγμή, στην ευρύτερη γειτονιά της χώρας μας, παρατηρούνται δραματικές αλλαγές στην επιδημιολογία των λεϊσμανιάσεων που οφείλονται τόσο στην κλιματική αλλαγή όσο και στις μετακινήσεις πληθυσμών (μεταναστευτικές ροές, τουρισμός, εμπορικές δραστηριότητες), και στα σημεία πληθυσμιακής συμφόρησης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ή εισαγωγή καινούριων ενδημικών ειδών και «ομάδων» του παρασίτου. Ειδικότερα η παρουσία ενδημικών σκνιπών ικανών να μεταδώσουν νέα στελέχη αποτελούν παράγοντα υψηλού κινδύνου για την Δημόσια Υγεία και καθιστούν αναγκαία την ενίσχυση της συνεχούς επιδημιολογικής επιτήρησης της νόσου στη χώρα μας. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ έχει συνάψει προγραμματική σύμβαση συνεργασίας με τον Ε.Ο.Δ.Υ, προκειμένου να επιτυγχάνεται η έγκαιρη και αξιόπιστη διάγνωση της λεϊσμανίασης, και η περαιτέρω ταυτοποίηση του είδους, με σκοπό την ενίσχυση της διαγνωστικής επάρκειας της χώρας μας ώστε να ληφθούν εγκαίρως μέτρα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας.
Βασικοί στόχοι του Εργαστηρίου Αναφοράς Λεϊσμανιάσεων είναιο εργαστηριακός έλεγχος βιολογικού υλικού ασθενών (π.χ. ορών, βιοψιών), η απομόνωση και η τυποποίηση παρασίτων, η διενέργεια επιδημιολογικών μελετών, η εκτίμηση κινδύνου και η ενημέρωση των Αρχών Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). To Εργαστήριο Αναφοράς Λεϊσμανιάσεων διαθέτει μαζί με το εργαστήριο Μοριακής Παρασιτολογίας του ΕΙΠ, μία μεγάλη βιοτράπεζα στελεχών του συμπλέγματος donovani (L. infantum και L. donovani) (>200 στελέχη) από την νοτιοανατολική Ευρώπη, τα οποία δύναται να χρησιμοποιηθούν για φαινοτυπικές και επιδημιολογικές συγκρίσεις με καινούρια στελέχη.
- Η διάγνωση της λεϊσμανίασης [link στη σελίδα που είναι το παραπεμπτικό:ΕΟΔΥ Εργαστηριακή Επιτήρηση | Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (pasteur.gr)] γίνεται από το διαγνωστικό τμήμα του ΕΙΠ (Διαγνωστικό Τμήμα | Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (pasteur.gr)) με ορολογικό έλεγχο [δοκιμασία αντισωμάτων ανοσοφθορισμού (IFAT)] ή με μοριακό έλεγχο (Real-time PCR).
- H τυποποίηση των στελεχών γίνεται με αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (Polymerase Chain Reaction, PCR) και αλληλούχιση της περιοχής του γονιδιώματος ITS1 (internal transcribed spacer 1).
2018
Bussotti G, Gouzelou E, Côrtes Boité M, Kherachi I, Harrat Z, Eddaikra N, Mottram JC, Antoniou M, Christodoulou V, Bali A, Guerfali FZ, Laouini D, Mukhtar M, Dumetz F, Dujardin JC, Smirlis D, Lechat P, Pescher P, El Hamouchi A, Lemrani M, Chicharro C, Llanes-Acevedo IP, Botana L, Cruz I, Moreno J, Jeddi F, Aoun K, Bouratbine A, Cupolillo E, Späth GF. Leishmania Genome Dynamics during Environmental Adaptation Reveal Strain-Specific Differences in Gene Copy Number Variation, Karyotype Instability, and Telomeric Amplification. mBio. 2018 Nov 6;9(6):e01399-18. doi: 10.1128/mBio.01399-18.
2017
Boutsini S, Athanasiou LV, Spanakos G, Ntousi D, Dotsika E, Bisia M. and Papadopoulos E. 2017. Phlebotomine sandflies and factors associated with their abundance in the leishmaniasis endemic area of Attiki, Greece. Parasitol Res. 117(1):107-113. DOI: 10.1007/s00436-017-5675-8. https://doi.org/10.1007/s00436-017-5675-8. Epub 2017 Nov 10. PubMed PMID:29127526.
2013
Gouzelou E, Haralambous C, Antoniou M, Christodoulou V, Martinkovi F, Ivi Njak T, Smirlis D, Pratlong F, Dedet JP, Ozbel Y, Toz SO, Presber W, Schönian G, Soteriadou K. Genetic diversity and structure in Leishmania infantum populations from southeastern Europe revealed by microsatellite analysis. Parasit Vectors. 2013 Dec 5;6(1):342. DOI: 10.1186/1756-3305-6-342. https://doi.org/10.1186/1756-3305-6-342. Epub 2013 Dec 5. PubMed PMID: 24308691; PubMed Central PMCID: PMC4029556
2012
Gouzelou E, Haralambous C, Amro A, Mentis A, Pratlong F, Dedet JP, Votypka J, Volf P, Toz SO, Kuhls K, Schönian G, Soteriadou K. Multilocus microsatellite typing (MLMT) of strains from Turkey and Cyprus reveals a novel monophyletic L. donovani sensu lato group. PLoS Negl Trop Dis. 2012;6(2):e1507. doi:10.1371/ journal.pntd.0001507. DOI:10.1371/journal.pntd.0001507. https://doi.org/10.1371/ journal.pntd.0001507.s001. Epub 2012 Feb 14. PubMed PMID: 22348162; PubMed Central PMCID: PMC3279343.
2010
Mazeris A, Soteriadou K, Dedet JP, Haralambous C, Tsatsaris A, Moschandreas J, Messaritakis I, Christodoulou V, Papadopoulos B, Ivovic V, Pratlong F, Loucaides F, Antoniou M. Leishmaniases and the Cyprus paradox. Am J Trop Med Hyg. 2010 Mar;82(3):441-8. doi: 10.4269/ajtmh.2010.09-0282. https://doi.org/10.4269/ ajtmh .2010.09-0282. Epub 2010 March 1. PubMed PMID: 20207870; PubMed Central PMCID: PMC2829906.
Tsatchev I., I.D. Kyriazis, S. Boutsini, E. Karagouni and E.Ν. Dotsika (2010). First Report of canine visceral leishmaniasis in Bulgaria. Turkish J. Vet. Anim. Science 34(3):1-5. DOI: 10.3906/vet-0905-16
2009
Alam MZ, Haralambous C, Kuhls K, Gouzelou E, Sgouras D, Soteriadou K, Schnur L, Pratlong F, Schönian G. The paraphyletic composition of Leishmania donovani zymodeme MON-37 revealed by multilocus microsatellite typing. Microbes Infect. 2009 May-Jun;11(6-7):707-15. doi: 10.1016/j.micinf.2009.04.009. https://doi.org /10.1016/j.micinf.2009.04.009. Epub 2009 Apr 17. PubMed PMID: 19376262
Antoniou M, Haralambous C, Mazeris A, Pratlong F, Dedet JP, Soteriadou K. Leishmania donovani leishmaniasis in Cyprus. Lancet Infect Dis. 2009 Feb;9(2):76-7. doi: 10.1016/S1473-3099(09)70004-0. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(09)70004-0. PubMed PMID: 19179221.
2008
Kuhls K, Chicharro C, Cañavate C, Cortes S, Campino L, Haralambous C, Soteriadou K, Pratlong F, Dedet JP, Mauricio I, Miles M, Schaar M, Ochsenreither S, Radtke OA, Schönian G. Differentiation and gene flow among European populations of Leishmania infantum MON-1. PLoS Negl Trop Dis. 2008 Jul 9;2(7):e261. doi: 10.1371/journal.pntd.0000261. https://doi.org/10.1371/journal.pntd.0000261. Epub 2008 July 9. PubMed PMID: 18612461; PubMed Central PMCID: PMC2438616.
Antoniou M, Haralambous C, Mazeris A, Pratlong F, Dedet JP, Soteriadou K. Leishmania donovani leishmaniasis in Cyprus. Lancet Infect Dis. 2008 Jan;8(1):6-7. DOI: 10.1016/S1473-3099(07)70297-9. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(07)70297-9. PubMed PMID: 18156082.
10. Haralambous C, Antoniou M, Pratlong F, Dedet JP, Soteriadou K. Development of a molecular assay specific for the Leishmania donovani complex that discriminates L. donovani/Leishmania infantum zymodemes: a useful tool for typing MON-1. Diagn Microbiol Infect Dis. 2008 Jan;60(1):33-42. DOI: 10.1016/ j.diagmicrobio. 2007.07.019. https://doi.org/10.1016/j.diagmicrobio. 2007.07 .019. Epub 2007 Sep 21. PubMed PMID:17889482.
Gradoni L, Soteriadou K, Louzir H, Dakkak A, Toz SO, Jaffe C, Dedet JP, Campino L, Cañavate C, Dujardin JC. Drug regimens for visceral leishmaniasis in Mediterranean countries. Trop Med Int Health. 2008 Oct;13(10):1272-6. doi: 10.1111/j.1365-3156.2008.02144.x. https://doi.org/10.1111/j.1365-3156.2008.02144.x. Epub 2008 Aug 24. PubMed PMID: 18764817.
Dujardin JC, Campino L, Cañavate C, Dedet JP, Gradoni L, Soteriadou K, Mazeris A, Ozbel Y, Boelaert M. Spread of vector-borne diseases and neglect of Leishmaniasis, Europe. Emerg Infect Dis. 2008 Jul;14(7):1013-8. doi: 10.3201/eid1407.071589. http://www.cdc.gov/eid/content/14/7/1013.htm. Review. PubMed PMID: 18598618; PubMed Central PMCID: PMC2600355.
2007
Haralambous C, Dakkak A, Pratlong F, Dedet JP, Soteriadou K. First detection and genetic typing of Leishmania infantum MON-24 in a dog from the Moroccan Mediterranean coast: genetic diversity of MON-24. Acta Trop. 2007 Jul;103(1):69-79. DOI: 10.1016/j.actatropica.2007.05.008. https://doi.org/ 10.1016/j.actatropica. 2007 .05. 008. Epub 2007 May 24. PubMed PMID: 17603990.
Lukes J, Mauricio IL, Schönian G, Dujardin JC, Soteriadou K, Dedet JP, Kuhls K, Tintaya KW, Jirků M, Chocholová E, Haralambous C, Pratlong F, Oborník M, Horák A, Ayala FJ, Miles MA. Evolutionary and geographical history of the Leishmania donovani complex with a revision of current taxonomy. Proc Natl Acad Sci U S A. 2007 May 29;104(22):9375-80. DOI: 10.1073/pnas.0703678104. https://doi.org/10.1073/pnas.0703678104. Epub 2007 May 21. PubMed PMID: 17517634; PubMed Central PMCID: PMC1890502.
1998
Sideris, V., G. Papadopoulou, E.N. Dotsika and E. Karagouni. (1998). Asymptomatic canine leishmaniasis in the greater Athens area, Greece. Eur. J. Epidemiol., 15: 271-276. DOI: 10.1023/a:1007526401175. https://doi.org/10.1023/A:1007526401175. Epub 1999 March. PubMed PMID: 10395058
1996
Sideris, V., E.E. Karagouni, G. Papadopoulou, A. Garyfallou and E.N. Dotsika. (1996). Canine visceral leishmaniasis in the great Athens area, Greece. Parasite, 3 : 125-130. Epub 1996 June 1. PubMed PMID: 8758549
